Τρόποι ανάπτυξης παραγράφου

Οι πιο συνηθισμένοι τρόποι ανάπτυξης μιας παραγράφου είναι οι ακόλουθοι:
α. με παραδείγματα,
β. με σύγκριση και αντίθεση,
γ. με διαίρεση,
δ. με αιτιολόγηση,
ε. με ορισμό,
στ. με αίτια και αποτελέσματα,
ζ. με αναλογία,
η. με συνδυασμό τρόπων ανάπτυξης.

α. Ανάπτυξη με παραδείγματα
Ο πρώτος και βασικός τρόπος ανάπτυξης των λεπτομερειών μιας παραγράφου είναι η παρουσίαση στοιχείων-παραδειγμάτων από την Ιστορία ή από τη σύγχρονη κοινωνική-καθημερινή μας ζωή.
Η ανάπτυξη με παραδείγματα είναι κατάλληλη όταν η θεματική περίοδος χρειάζεται διευκρινίσεις.

β. Σύγκριση και αντίθεση
Όταν πρόκειται να συγκρίνουμε δύο καταστάσεις, πρόσωπα, αντικείμενα, ιδέες κ.λπ., σημειώνουμε τις ομοιότητες και τις διαφορές τους. Όταν αντιθέτουμε δύο πράγματα, έννοιες κ.λπ., τονίζουμε τις διαφορές τους.
Η ανάπτυξη με σύγκριση και αντίθεση είναι κατάλληλη όταν η θεματική περίοδος μάς παρακινεί να βρούμε τις ομοιότητες και τις διαφορές ανάμεσα σε πρόσωπα, τόπους κ.λπ.

γ. Διαίρεση
Μπορούμε να παρουσιάσουμε καλύτερα μια έννοια, αν τη διαιρέσουμε σε μικρότερα μέρη.
Η ανάπτυξη με διαίρεση είναι κατάλληλη όταν η θεματική περίοδος είναι διατυπωμένη έτσι που να αποκαλύπτει τα στοιχεία από τα οποία αποτελείται ένα αντικείμενο, μια ιδέα κ.λπ.

δ. Αιτιολόγηση
Αιτιολογούμε μια θέση-άποψη χρησιμοποιώντας επιχειρήματα και άλλες αποδείξεις.
Η αιτιολόγηση είναι η κατάλληλη μέθοδος ανάπτυξης της παραγράφου, όταν η θεματική πρόταση είναι διατυπωμένη έτσι ώστε να μας παρακινεί να ρωτήσουμε «Γιατί;».

ε. Ορισμός
Προσπαθούμε να ορίσουμε, δηλαδή να παρουσιάσουμε το περιεχόμενο μιας έννοιας. Για να γίνει πιο σαφής η παράγραφος, πρέπει στη συνέχεια να διασαφηνίσουμε τον ορισμό, κάνοντας χρήση των άλλων τρόπων ανάπτυξης (παραδείγματα, σύγκριση - αντίθεση κ.λπ.).
Χρησιμοποιούμε ως τρόπο ανάπτυξης της παραγράφου τον ορισμό, όταν η θεματική πρόταση μάς παρακινεί να ρωτήσουμε «Τι είναι;» ή «Τι εννοούμε με αυτό;».

στ. Αίτια και αποτελέσματα
Αναζητούμε και καταγράφουμε την αιτία ή τις αιτίες που οδηγούν σε ένα αποτέλεσμα.
Χρησιμοποιούμε αυτόν τον τρόπο ανάπτυξης, όταν στη θεματική πρόταση διατυπώνουμε μια αιτία.

ζ. Αναλογία
Παρουσιάζουμε την ομοιότητα που υπάρχει ανάμεσα σε δύο ή περισσότερα ανόμοια από μία άποψη πράγματα, ιδέες κ.λπ.
Χρησιμοποιούμε την αναλογία, όταν η θεματική πρόταση είναι διατυπωμένη ως παρομοίωση ή μεταφορά.

η. Συνδυασμός τρόπων ανάπτυξης
Συνήθως, όταν γράφουμε μια παράγραφο, χρησιμοποιούμε περισσότερους από έναν τρόπους ανάπτυξης (π.χ. ορισμό και αιτιολόγηση, διαίρεση και παραδείγματα κ.λπ.), ώστε να παρουσιάσουμε ή να διασαφηνίσουμε αυτό που θέλουμε να πούμε, όσο το δυνατόν πληρέστερα.